Nói “vâng” không phải lúc nào cũng thể hiện cam kết. Đôi khi, đó là biểu hiện của nỗi sợ: sợ làm người khác thất vọng, sợ bỏ lỡ cơ hội, sợ bị đánh giá là thiếu tinh thần tập thể. Trong một nền văn hóa đề cao cống hiến, rất ít người dám từ chối. Nhưng cái giá của việc luôn đồng ý thường âm thầm bào mòn năng lượng, thời gian và cả hình ảnh nghề nghiệp.
Khi sự tận tâm trở thành gánh nặng vô hình
Ở giai đoạn đầu, việc sẵn sàng giúp đỡ mang lại hiệu quả rõ rệt. Cấp trên tin tưởng, đồng nghiệp biết ơn, công việc diễn ra trôi chảy hơn. Tuy nhiên, theo thời gian, sự phân bổ công việc trở nên mất cân đối. Những người đáng tin cậy nhất lại thường là người phải gánh phần việc nhiều nhất.
Phần lớn đồng nghiệp không cố tình lợi dụng. Họ chỉ đơn giản tin rằng bạn sẽ luôn hoàn thành. Sự tin tưởng dần biến thành kỳ vọng, và kỳ vọng — nếu không được giới hạn — sẽ trở thành áp lực.
Hiệu suất rồi cũng sụt giảm. Khi quỹ thời gian bị bào mòn bởi quá nhiều nhiệm vụ, khả năng sáng tạo và tư duy chiến lược giảm sút. Cảm giác kiệt sức, thậm chí là bất mãn, dần xuất hiện — khi người luôn giúp đỡ người khác lại ít khi nhận được sự ghi nhận tương xứng.
Cái giá của hình ảnh “người luôn sẵn sàng”
Thật trớ trêu, sự tận tâm quá mức không chỉ khiến bạn mệt mỏi, mà còn có thể ảnh hưởng đến cách người khác nhìn nhận bạn. Dần dần, bạn không còn được xem là người lãnh đạo tiềm năng, mà chỉ là “người hỗ trợ đáng tin cậy”. Cấp trên tin tưởng giao việc, nhưng hiếm khi giao quyền.
Đây là một dạng “bẫy năng lực” — khi bạn quá giỏi trong việc giúp đỡ, người khác quên mất khả năng lãnh đạo của bạn. Họ nhìn thấy sự chăm chỉ, nhưng không còn thấy tầm nhìn. Và điều nghịch lý là, trong thế giới công việc, người biết bảo vệ ranh giới của mình lại thường được đánh giá cao hơn người luôn sẵn sàng nhận thêm việc.
Sự sẵn lòng vô điều kiện đôi khi còn làm xói mòn sự tôn trọng. Khi bạn nói “vâng” với tất cả, người khác có thể mặc định rằng thời gian của bạn ít giá trị hơn. Sự tận tâm không kiểm soát có thể khiến hình ảnh nghề nghiệp trở nên mờ nhạt — một dạng thiệt hại vô hình nhưng sâu sắc.
Khi “không” trở thành biểu hiện của năng lực
Trong thực tế, một trong những dấu hiệu của năng lực lãnh đạo là khả năng nói “không” đúng lúc. Từ chối không phải là thiếu hợp tác, mà là biết ưu tiên. Giữ ranh giới không phải là ích kỷ, mà là bảo vệ chất lượng công việc và sự tập trung vào mục tiêu quan trọng nhất.
Một lời “có” được chọn lọc luôn có giá trị hơn mười lời “có” miễn cưỡng. Khi bạn chỉ đồng ý với những việc thực sự đáng làm, sự đóng góp của bạn trở nên nổi bật hơn. Người khác sẽ nhìn thấy ở bạn năng lực sắp xếp, khả năng ra quyết định và sự tự tin — những phẩm chất của người lãnh đạo thực thụ.
Sự tự tin thể hiện qua cách bạn bảo vệ trọng tâm của mình. Người biết nói “không” không sợ bị đánh giá, bởi họ hiểu rằng năng lượng chỉ nên dành cho điều tạo ra giá trị. Và chính sự rõ ràng đó giúp họ được tin tưởng ở tầm cao hơn.
Đặt ranh giới mà vẫn giữ được quan hệ
Tất nhiên, nói “không” không bao giờ dễ. Nhưng có thể làm điều đó một cách tinh tế. Thay vì từ chối thẳng, bạn có thể diễn đạt ưu tiên của mình:
“Tôi rất muốn tham gia, nhưng hiện tại tôi đang tập trung cho dự án A. Chúng ta có thể trao đổi lại vào tuần tới được không?”
Cách nói này vừa thể hiện thiện chí, vừa xác lập giới hạn rõ ràng.
Bạn cũng có thể đề xuất giải pháp khác — giới thiệu người phù hợp hơn, hoặc đề xuất cách giải quyết thay thế. Điều đó cho thấy bạn vẫn hỗ trợ, chỉ là theo cách chiến lược hơn.
Và quan trọng nhất, hãy chủ động minh bạch về khối lượng công việc và năng lực sẵn có của mình. Khi mọi người hiểu rõ bạn đang làm gì, họ sẽ điều chỉnh kỳ vọng hợp lý hơn. Sự rõ ràng là công cụ tốt nhất để duy trì tôn trọng lẫn nhau.
Theo thời gian, bạn sẽ không còn bị nhìn nhận như “người luôn nói vâng”, mà như một người biết chọn đúng điều để đầu tư thời gian và năng lượng. Trong thế giới của những con người bận rộn, đó chính là dấu hiệu của một nhà lãnh đạo thực thụ.
Theo Forbes
Hoàng Minh dịch
